Bouwen aan commons
Commons als basisdemocratische structuur
Wereldwijd vormen burgers en organisaties coalities om meer eigenaarschap en zeggenschap te krijgen over gedeelde belangen en levensgebieden. Het gaat daarbij vaak allereerst om de eigen kleinere leefwereld: een gedeelde groentetuin, autodelen, groen- en speelvoorzieningen in de wijk. Met gemeenschappelijke woonprojecten of energiecoöperaties wordt het groter, en het kan zelfs gaan over iets groots als schoon water en schone lucht, of om gedeelde kennisbronnen zoals Wikipedia.
Bij grote en complexe thema’s wordt de grote systeemwereld geraakt met zijn wet- en regelgeving. Denk aan het ontwerpen van een nieuwe wijze van besturen waarbij diverse partijen binnen kleine regio’s weer samen zorgdragen voor het halen van milieu- en klimaatdoelen.
Grote invloed van de context
Deze beweging komt vaak voort uit onvrede over het bestaande systeem. Onvrede die productief gemaakt worden als men die samen weet om te buigen naar ambitie voor een alternatief proberen. Hoe makkelijk of moeilijk dat is, hangt af het initiatief en de context.
Drie voorbeelden:
1 Eenvoudige context:  Vanuit een familiefonds werd de stichting Beek & Bos opgezet om in het kader van milieudoelstellingen een stuk bos aan te leggen, waarvoor bekenden zoals wij uitgenodigd werden in te gaan participeren. Er werd goedkope akkergrond aangekocht die inmiddels met vereende krachten van vrijwilligers is omgezet naar een biodiverse habitat voor bedreigde diersoorten. | 2 Gemixte context:  In 1989 startte onze Haarlemse woon-coöperatie. Voor de projectontwikkeling waren er veel vereisten van de stad, bank, brandweer, over de juridische vorm, etc. Startende woongroepen moeten daarom rekening houden met jarenlange voorbereiding. Omdat niet iedereen de mogelijkheid daarvoor heeft, zijn wij sinds 2023 partner bij JoinCommons om de last van projectontwikkeling, organisatie en financiën grotendeels te dragen. | 3 Complexe context:  Vanaf 2018 werken we met diverse partijen in de Achterhoek (en inmiddels breder in Gelderland/Overijssel) samen aan een totaal nieuwe wijze van sturen om milieu- en klimaatdoelen te halen binnen de landbouw: het Markemodel. |
Commons: small is beautiful?
Door de reikwijdte van de opgaven waar we als mensheid voor staan nu, is actie op wereldschaal noodzakelijk. Daardoor voelen veel mensen zich machteloos: je bent een druppeltje op een gloeiende plaat. Overheden kunnen dit echter niet oplossen, want elke opgave draait uiteindelijk ook om menselijk gedrag. Het zou naïef zijn te verwachten dat kleinschaligheid alles kan oplossen: er is een systeemwijziging nodig. Commons kunnen de verbindende schakel vormen tussen collectieve sturing van overheden, en verantwoordelijke uitvoering van groepen en gemeenschappen aan de basis. Nu sturen overheden primair top-down met dwingende aanwijzingen voor individuele burgers, organisaties en bedrijven. Dat kan anders. Door te werken met sturing op doelen, in plaats van op middelen. Met maximale vrijheid voor commons in hoe zij doelen halen. Dat brengt de twee werelden productiever bij elkaar. Dat is waar wij op inzetten.
Kom in actie
Voel je je een druppeltje op de gloeiende plaat, maar zou je je wel ergens voor in willen zetten? Verzamel druppels, begin er zelf mee en zoek er mensen bij. Kijk ook waar anderen al bezig zijn om een emmer vol te krijgen en sluit je aan. Wij kunnen initiatieven ondersteunen vanuit onze kennis en praktijkervaringen.